نقدی بر جامعه‌شناسی مرکزگرا و مرکززدۀ ایرانی

مصطفی عبدی*

یکی مسائل پیش روی جامعه شناسی ایران، مرکز گرایی و مرکز زدگی آن است. جمعی در تهران و یا احتمالا در کلان شهرهایی همچون شیراز، اصفهان، تبریز و مشهد نشسته و با مشاهده سبک زندگی مردمان پیرامون خود گمان می‌کنند که در حال بررسی علمی جامعه ایران هستند. این مرکز زدگی تنها به دامنه دید جامعه‌شناسی ایران محدود نشده و تمام نشست‌ ها و همایش های مهم و اساسی نیز در این مراکز برگزار می شوند.
جامعه شناسی که مدام دم از جامعه شناسی مردم مدار می زند احتمالا به اشتباه مردم را با ساکنین مراکز مطروحه یکی گرفته اند. این همان خطای کاهش گرایی است که دورکیم با طرح آن بنایی نو بنام تخیل جامعه شناختی را افکنده بود. جامعه شناسی مرکز نشینِ مرکززده در شناخت مسائل اجتماعی جامعه ایران دچارکاهش گرایی شده است. اما شاید پرسش دیگری قابل طرح باشد که چرا جامعه شناسان این مناطق غیرمرکز چرا خود به تحلیل مسائل اجتماعی مناطق خود نمی پردازند. چگونگی و میزان این بررسی های علمی و اینکه به چه دلایلی این بررسی ها و دیدگاههای جامعه شناسان محلی شنیده و دیده نمی شود مفصل است و در این مجال امکان طرح آن نیست. اما باید گفت که یکی از راهکارهای حل مسئله مرکز زدگی دامنگیر جامعه شناسی ایران برگزاری همایش ها، نشست ها و سخنرانی های علمی در مناطق دیگر و خصوصا دور افتاده ترین مناطق کشور است. باید باهمان وسعت و کیفیتی که در پایتخت همایش ها و نشست های علمی برگزار می شود در مناطق دیگر همچون هرمزگان برگزار شود.
اتحادیه انجمن های علوم اجتماعی که به نظر یک سمن دانشجوی است، سعی کرده جامعه شناسی مرکز را به دور افتاده ترین مناطق ایران ببرد و با برگزاری نشست های علمی با حضور سخنرانان و صاحب نظران علمی محلی و ملی علاوه بر تقویت کفیت علمی مناطق غیرمرکزی در این نشست ها، توجه صاحب نظران، مسئولین، دانشجویان، پژوهشگران و جامعه شناسان مرکز نشین را به مسائل اجتماعی محلی نیز جلب کند. پس ضروری است ؛با چنین اقداماتی که دانشجویان علوم اجتماعی اتحادیه انجمن های علوم اجتماعی پیگیری می کنند جامعه شناسی و جامعه شناسان را از کاهش گرایی که سبک زندگی و به تبع آن مسائل اجتماعی ایرانیان را به سبک زندگی و مسائل اجتماعی تهران و یا در خوش بینانه ترین حالت به مسائل اجتماعی کلان شهرهای مذکور تقلیل میدهند دور کنند.
اما اقدام حائز اهمیت دیگر این دانشجویان علاقه‌مند و پی‌گیر آن است که نخواسته‌اند با ردیف کردن نام جامعه شناسان شناخته شده و نام آشنا، صاحب نظرانی را برای تحلیل مسائل مناطق دور از مرکز به آنجا ببرند که اکثر آنها برای اولین بار پا به این مناطق می گذارند. این اتحادیه با اعتماد به استادان و پژوهشگران محلی از آنها همفکری و کمک گرفته تا خود و سایر علاقه مندان را به پای بیان تحلیل های علمی آنها بکشانند. پس با دعوت از استادن محلی و ملی از یک سو تحلیل مسائل اجتماعی در اینگونه نشست ها را به پژوهشگران مطلع از مناطق میزبان نشست ها سپرده و از سوی دیگر با دعوت از جامعه شناسان صاحب نام مرکز نشین، احتمالاً غیر مزکز زده در کنار تبیین مسائل اجتماعی محلی، مسائل اجتماعی ملی را نیز تبیین کرده و حتا با برگزاری کارگاههای متعدد به تقویت بنیان های روش شناختی و بینش جامعه شناختی دانشجویان و پژوهشگران دور از مرکز نیز بپردازند.
اتحادیه مذکور در ماه های گذشته نشست هایی در برخی مناطق کشور و از جمله استان سیستان و بلوچستان برگزار کرد. حال نوبت به استان هرمزگان رسیده است. مسئولین اتحادیه انجمن های علوم اجتماعی از ابتدا که درصدد برگزاری نشست هرمزگان بودند به واسطه آشنایی با کانال جامعه شناسی هرمزگان و رصد محتوای آن، با مسئولین کانال جامعه شناسی هرمزگان وارد مشورت و همفکری شدند تا حتی المقدور نشستی مفید و علمی را در هرمزگان برگزار کنند. کانال جامعه شناسی هرمزگان نیز علاوه بر معرفی ظرفیت های علمی هرمزگان و کشوری در زمینه تبیین مسائل اجتماعی هرمزگان، همکاری خود را درقالب امکان اجرای یک پنل تخصصی اعلام کرد.

* جامعه‌شناس، مدرس دانشگاه آزاد قشم و عضوء شورای مدیریت کانال جامعه‌شناسی هرمزگان

منبع: کانال جامعه‌شناسی هرمزگان